İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Ortadoğu’daki ABD askerlerinin tehlikede olabileceğini söyledi. Ruhani, ABD’nin 2018 yılında uluslararası nükleer anlaşmadan çekilmesinden bu yana ilk kez Avrupa’ya doğrudan bir tehditte bulundu.
Ruhani kabine toplantısında yaptığı konuşmasında “Bugün Amerikalı askerler tehdit altında, yarın İranlı askerler tehdit altında olabilir. Bu bölgeden ayrılmanızı istiyoruz ama savaşla değil, makul olarak. Bu sizin kendi çıkarınıza” ifadelerini kullandı.
BM ve AB de Tahran’a yaptırım uygulayabilir
Avrupa ülkeleri Salı günü nükleer anlaşmanın 36’ncı paragrafıyla düzenlenen "itilafların çözümü mekanizması"nı devreye sokmuştu. İran rejimini diyaloğa zorlayan bu mekanizma sonucunda Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği’nin (AB) de İran rejimine yaptırım uygulayabileceği bir süreç başlayabilir.
İran rejimi Dışişleri Bakanı Cevad Zarif de Avrupa ülkelerine yüklenerek bu ülkeleri “umursamaz” ve “kibirli” olmakla ve Ortadoğu’yu karıştırmakla suçladı.
ABD, 2018 yılının Mayıs ayında İran rejimiyle yapılan uluslararası nükleer anlaşmadan çekilmiş ve ağırlaştırılmış haliyle yaptırımları yeniden başlatmıştı. Avrupa ülkeleri anlaşmayı hayatta tutmanın yolunu aramış ancak İran rejimi ekonomisinin yaptırımlardan etkilenmediği bir formül bulmakta başarılı olamamıştı. Bu tarihten itibaren İran rejimi uluslararası nükleer anlaşmanın bazı yükümlülüklerine uymayacağını açıklamıştı. ABD’nin 3 Ocak’ta düzenlediği hava saldırısıyla İran rejimi Devrim Muhafızları (Pasdaran) Kudüs Gücü Komututanı Kasım Süleymani’yi öldürmesinin ardındansa Tahran anlaşmayla gelen sınırlamaların hiçbirine uymayacağını açıklamıştı.
ABD yerine Ukrayna yolcu uçağını vurdu
Öte yandan İran rejimi 8 Ocak’ta ABD saldırısına misilleme olarak Irak ve Güney Kürdistan’daki iki ABD hava üssünü hedef almıştı. İran’ın fırlattığı füzelerden birinin Ukrayna Havayolları’na ait Boeing 737 tipi uçağı vurmasıyla uçakta bulunan 176 yolcu hayatını kaybetmişti.
Olayın ardından İran rejimi, uçağı kendi vurduğu iddialarını uzun süre inkar etti ancak uçağın rejimin füzesiyle düştüğüne dair video görüntülerinin ortaya çıkması ardından işlediği suçu kabul etmek zorunda kaldı. İran rejimi, Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamayla iddiaları kabul etti ve uçağın yanlışlıkla vurulduğunu savundu.
Kara kutuyu hala vermedi
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, Almanya Başbakanı Angela Merkel’den İran’da meydana gelen uçak kazasının sorumlularının yargı karşısına çıkartılması için yardım istedi.
Zelenski’nin ofisinden yapılan açıklamada Almanya Başbakanı Merkel’le telefonda yaptığı konuşmada hayatını kaybedenlerinin ailelerine ve havayolu şirketine tazminat ödenmesi gerektiğini söylediği belirtildi.
İran Ukrayna’nın kara kutuya erişim talebine henüz resmi yanıt vermedi.
Savcılık ofisinden yapılan açıklamada İranlı bir denetçinin Ukrayna’yı ülkedeki laboratuvarların düşen uçağın kara kutusunu çözmeye yetecek kapasitede olup olmadığını görmek için ziyaret etmesinin beklendiği, ancak bu denetçinin gelmediği belirtildi.
Uçağın düşürülmesiyle ilgili Tahran’a yönelik yasal adımlar
Ukrayna ayrıca Perşembe günü Londra’da Kanada, İngiltere ve düşen uçakta yolcusu bulunan diğer ülkelerle İran rejimine yönelik yasal adımları tartışmak üzere bir araya geleceklerini açıkladı.
Uçakta 57 vatandaşı bulunan Kanada ise İran’a denetçi gönderdi. İran basınına göre bu denetçiler Salı günü kaza mahallini gezdi.
Sosyal medyadan yeni gösteri çağrısı
İran rejiminin Ukrayna Havayolları’na ait Boeing 737 tipi uçağını düşürmesi ardından başlayan protesto gösterileri de devam ediyor. İran ve Rojhelat’ta sosyal medyadan yeni gösteriler için çağrılar yapılıyor.
Cumartesi gününden bu yana Tahran’da her gün hükümet karşıtı sokak gösterileri düzenleniyor.
Ukrayna Havayolları’na ait uçakta bulunan yolcuların büyük kısmı İranlı ya da çifte vatandaştı. Birçoğu ailelerini ziyaret ettikten sonra yurt dışındaki okullarına dönmeye çalışan öğrencilerdi.
İnternette yayılan görüntüler göstericilerin polis tarafından dövüldüğünü ve elektrikli coplarla durdurulmaya çalışıldıklarını gösterdi.
İki ay önce İran ve Rojhelat’ta benzin fiyatına yapılan 3 katlık zam nedeniyle insanlar sokaklara dükülmüş, İran rejim güçlerinin müdahalesi sonucu yüzlerce kişi hayatını kaybetmişti.
