Mayıs ayından yapılan Irak genel seçimlerinin ardından beklentiler, dini ve etnik çatışmalardan sona erdiği, İran müdahalesinin son bulduğu, yolsuzlukların bittiği bir yeni bir Irak hayal ediyordu. Ancak seçimlerin ardından başlayan süreç Irak karmaşık duruma daha kötüleştirdiği deyim yerindeyse ülkeyi kaosa sürüklediği söylenebilir.
ABD’nin Baas Lideri Saddam Hüseyin’in kontrolünden aldığı Irak 2003- 2011 yılları arasında çatışmalara sahne oldu. 2011 yılında ABD’nin Irak’tan kısmen çekilmesi ile birlikte Irak’ta Bağdat’ İran İslam Cumhuriyeti’nin müdahalesine açık bir hale geldi. Etnik guruplar arasına yaşanan çatışmalar terörist gurupların burada yayılmalarına ve zemin bulmalarına neden oldu. Dini ve etnik temelli kurulan yeni hükümetin de Irak’ta istikrarı sağlamayacağı bilakis ülkedeki dini ve etnik kökenli çatışmaların büyümesine zemin hazırlayacağı ifade ediliyor.
Cenevre merkezli İnsan Hakları İzleme Konseyi Irak’taki insan hakları 2018 raporunu açıkladı. İnsan Hakları İzleme Konseyi gözlemcileri, Irak seçimlerini, ekonomik krizi, İran’ın müdahalelerini, iç savaşın ülkeye etkilerini gözlemlerini rapor halinde sunmuşlar.
Raporda Saddam rejiminin devrilmesinin üzerinden 15 yıl geçmesine rağmen Bağdat’ta Irak’ı istikarar ve refaha kavuşturacak bir hükümetin kurulmadığı belirtiliyor. Bağdat’ta kurulan tüm hükümetlerin İran rejiminin denetiminde kaldıkları söz konusu hükümetlerin, Irak’ta toplumsal barış ve huzuru tesis etmek yerine toplum arasında kamplaşma ve çatışmaları körükledikleri kaydedildi.
Toplumsal kamplaşma ve çatışmaların Irak’ta büyük krizlere neden olduğu kaydedilen raporda, “Irak eski dönemlere geri dönmüş. Bazı mahalleler fakir hale getirilmiş ve bu mahallelerde sular akmıyor. Elektrikler verilmiyor. Temel altyapı hizmetlerinden mahrum bırakıldıkları görülüyor. Iraklılar temel haklarından, eğitimden, sağlıktan, ifade özgürlüğünden mahrumlar” değerlendirilmesinde bulunuluyor.
Raporun bir başka bölümünde Irak’tak sorunlar ile ilgili bir ankete de yer verilmiş.
Iraklılar, Irak’ın temel sorunu nedir sorusuna verdiklerin yanıtların oranları da şöyle verilmiş:
%52,5 en büyük sorun ekonomik kriz
% 32,5 yolsuzluk ve yolsuzlukla mücadele edilmemesi
%9,7 güvenlik ve huzurun olmaması
%3,5 demokrasi ve özgürlükler
Şii milislerin karıştıkları olaylara da değiniliyor. Birçok yerde insanların can ve mal güvenliğinin olmadığı, etnik ve dini çatışmaların ülkenin yer yerine yayıldığı kaydediliyor. Şii milislerin ülkenin birçok karar merkezinde etkin oldukları ifade ediliyor. Şii milislerin birçok bölgede halktan zorla haraç aldıkları ifade ediliyor. Bağdat’ın güneyinde bulunan Cerx Sixir kenti sakinlerinin Şii milislerin baskısı nedeniyle bölgelerine geri dönemedikleri ifade ediliyor. Şii milisler talan ederek sivilleri göçertiyor.
Ayrıca insan hak ve özgürlüklerinin gasp edildiği belirtiliyor. İnsanların haklarının korunmadığı hukun hiçe sayıldığı ve hukuk sisteminin siyasi otoritenin denetimi altına girdiği ifade ediliyor. Ülkede birçok gazeteci ve insan hakları aktivistinin yakalandığı belirtiliyor. Hakim ve savcıların rüşvet aldıkları ve anayasayı çiğnedikleri keyfi uygulamaların birçok yerde yaşandığı vurgulandı.
Mayıs 2018 seçimlerini değerlendiren uzmanlar halkın ancak %20’sinin seçimlere katıldığını ancak bu oranın çok üstünde seçimlerin yaşandığı şeklinde raporların hazırlandığı belirtiliyor. Ayrıca birçok yerde usulsüzlüklerin yapıldığı ifade ediliyor. Uzmanlar tüm gurupların sahte belgeler düzenleyerek girdiklerini dile getiriyor. Diğer yandan Irak Yüksek Seçim Kurulu’nun ambarında tutulan seçim sandıklarının yakılmasını da hatırlatan uzmanlar seçimlerin meşruluğunun tartışılması gerektiğini ifade ediyor.
Saddam rejiminin devrilmesinin ardından kurulan hükümetlerin yetkileri ülke sermayesini kendi bütçelerini geçirme girişimlerinde bulundukları ifade ediliyor. Saddam Hüseyin rejimi sonrasında alt yapı projelerinin hiç birinin yapılmadığı tüm projelerin yarıda kaldığı kaydediliyor. Özellikle, eğitim, sağlık, elektrik ve su projelerinin yarıda bırakıldığı bu konuda herhangi bir gelişmenin yaşanmadığı ifade ediliyor.
Irak bütçesinden, eğitim, sağlık, su, elektrik, yol, sanayi, teknolojiye ayrılan bütçenin kayıp olduğu söz konusu bütçenin Iraklı siyasetçiler tarafından çalındığı Irak Temizeller Konseyi 2018 yılında 1 trilyon 14 milyon dolar paranın kayıp olduğunu bu paranın yetkililer tarafından çalındığını açıklamıştı. Bu da Irak’ın yolsuzluğun en fazla olduğu ülke sıralamasında ilk sırada yer almasına nedeni olarak gösteriliyor.
Cenevre merkezli İnsan Hakları Konseyi’nin yaptığı ankete göre Iraklılar geleceğe kaygı ile bakıyorlar. Ankete katılan Iraklıların %52,5 ekonomik kriz, yetersiz altyapı hizmetlerinin en büyük sorunların başında yer aldığı ifade ediyor. İşsizlik oranının da %60’ı bulduğu ifade ediliyor. Halkın yüzde 40’nın açlık sınırının altında yaşadıkları ifade ediliyor.
Kadın ve çocuk hak ihlalleri de raporun bir başka bölümünde yer verilmiş. Kadın haklarını koruyan yasaların hiçbirine uyulmadığı belirtiliyor. Özellikle kadınların kanunlar önünde eşit olmadığı belirtiliyor.
Irak’ı sarmalayan bir diğerin sorunun da mülteciler olduğu ifade ediliyor. Irak Şam İslam Devleti IŞİD’in 2014 yılında Irak’ta yarattığı tahribat nedeniyle bölgelerini terk etmek zorunda kalan ve 2 milyona yakın mültecinin bulunduğu raporda belirtiliyor. Öte yandan radikal Şii guruplarında milyonlarca sivili göçe zorladığı sivillerin evlerine dönmelerine engel olduğu vurgulanıyor. Öte yandan IŞİD savaşını fırsata dönüştüren Şii milisler Irak parlamentosuna girdikleri ifade ediliyor.
Cenevre merkezli İnsan Hakları İzleme Konseyi faili meçhullere de ayrı bir parantez açmış. Birçok sivilin radikal İslamcı guruplar tarafından kaçırıldığı işkenceye uğradığı ve katledildiğini belirtiyor.
