Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dinci ve ırkçı histeriyle seçim malzemesi niyetine 1934’ten beri müze olarak hizmet veren Ayasofya Kilisesi’ni Cami’ye dönüştürme kararına ABD ve Rusya başta olmak üzere uluslararası toplumdan sert tepkiler geldi.
Türk yargı organı Danıştay'ın, Ayasofya'ya müze statüsü verilmesini öngören 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını iptal etmesi ve Erdoğan'ın ibadete açılmak üzere Ayasofya'nın Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredilmesine yönelik kararı imzalamasına ilişkin uluslararası tepkiler devam ediyor. Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, alınan kararı "üzüntü verici" olarak nitelendirdi. Ayasofya'nın "sembolik, tarihi ve evrensel anlamda güçlü bir değeri" olduğunu ifade eden Borrell, Türk devletinin dinler ve kültürlerarası diyalog ile bir arada yaşam ve hoşgörünün korunması konularında sorumluluğu bulunduğunu söyledi.
ABD: Hayal kırıklığı yaşıyoruz
Ayasofya kararından dolayı Türk devletine tepki gösteren ABD yönetimi, karardan dolayı yaşanan hayal kırıklığının altını çizdi.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Morgan Ortagus, konuyla ilgili açıklamasında, "Türk hükümetinin aldığı, Ayasofya'nın statüsünü değiştirme kararından hayal kırıklığı duyuyoruz" ifadesini kullandı. Ortagus Türk hükümetine çağrıda bulunarak, cami olduktan sonra da yapının, kısıtlamaya tabi olmadan herkesin ziyaretine açık olmasını istedi.
Rusya: Karar üzücü
Ayasofya'ya büyük önem veren ülkelerin başında gelen Rusya'dan da, Türk devletinin aldığı karara tepkiler geldi.
Ayasofya’daki hazinelerin akıbeti
Dışişleri Bakan Yardımcısı Aleksandr Gruşko, kararı ‘üzücü’ olarak nitelendirerek, insanlığın gelişiminde etkisi olan yüzyıllarca yıllık tarihi barındıran başka sembollerin pek kalmadığını belirtti. Türk devletinden Ayasofya'nın yapısını koruması ve ziyarete izin vermesini beklediğini belirten Gruşko, "Tüm yükümlülüklerin tamamen uygulanacağını umuyorum" dedi.
Rus Ortodoks Kilisesi Piskoposu Andrey Kurayev de Deutsche Welle'ye yaptığı açıklamada, "Benim açımdan en önemli hususu henüz bilmiyoruz. Ayasofya'nın camiye dönüşmesinin ardından buradaki hazinelere ne olacak? Daha önce, cami olduğu dönemlerde mozaik ve fresklerin tahrip edildiğini ya da gizlendiğini biliyoruz. Müslümanların orada günde iki saat ibadet etmesi benim için bir problem değil. Soru şu: ben orayı ziyaret ettiğimde mozaikleri görebilecek miyim?"
“Türk devletinin provakasyonuna politik bir yanıt verilmeli”
Alman Birlik Partileri'nin (CDU/CSU) meclis grubundaki Avrupa politikaları sözcüsü Florian Hahn, Türk devletinin almış olduğu Ayasofya kararına politik bir yanıt verilmesi gerektiğinin altını çizdi. Ayasofya'yı camiye dönüştürmeye yönelik atılan adımın, ortak Avrupa kültürüne karşı bir provokasyon olduğunu belirten Hahn, Türk devletinin almış olduğu bu kararın aynı zamanda Türk devletinin AB'den giderek daha fazla yabancılaştığını gösterdiğini" belirtti. Florian Hahn, bu sebeplerden dolayı "Gerekli sonucu çıkarıp cesaret göstererek, Türk devletiyle yürütülen AB'ye tam üyelik müzakerelerine son verilmesi" gerektiğini söyledi.
Avrupa Birliği'nin bir diğer güçlü üyesi Fransa’dan da tepki geldi. Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian konuyla ilgili açıklamasında, "Dini, mimari ve tarihi açıdan bir mücevher; inanç özgürlüğü, hoşgörü ve çeşitliliğin de sembolü olan Ayasofya'nın bütünlüğü korunmalı" dedi.
Ortodoks ülkelerin tepkileri
Yunanistan Cumhurbaşkanı Ekaterini Sakelaropulu ise Ayasofya'nin camiye dönüştürülmesini "Uluslararası topluma karşı derin bir provokasyon" olarak nitelendirdi. Atılan bu adımın "tarih hafızasına karşı çok sert bir hakaret" olduğunu belirten Sakelaropulu, Türk devletinin aldığı bu kararla, hoşgörünün altını oyduğunu ve kendi ile tüm medeni dünya arasındaki ilişkileri zehirlediğini söyledi.
Kıbrıs Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Nikos Hristodulidis ise Ayasofya'nın camiye dönüştürülme kararını kınayarak, Türk devletinin uluslararası sorumluluklarını büyüyen oranda korkunç bir biçimde zedelemeye devam ettiğini ifade ederek, Ayasofya'nın Ortodoks inancının evrensel bir sembolü olduğunu vurguladı.
537 yılında Doğu Roma İmparatorluğu döneminde kilise olarak inşa edilen Ayasofya, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1453'te İstanbul'u ele geçirmesinin ardından, Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye dönüştürülmüştü. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından 11 yıl sonra, dönemin Türk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün imzası ile cami statüsünden çıkarılarak müzeye dönüştürülen yapı UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alıyor.
Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cuma günü açıklamada, Ayasofya'da ilk namazın 24 Temmuz Cuma günü kılınacağını duyurmuştu.
