Türkiye’de yayıncılık faaliyeti yürüten Can Yayınları’nın Türk devletinin sansürcü zihniyetini otosansüre dönüştürerek Brezilyalı ünlü yazar Paulo Coelho’nun Eleven Minutes (Onbir Dakika) isimli kitabında geçen Kürdistan ismini değiştirdiği ortaya çıktı.
Orijinali Portekizce olan kitapta yazar Coelho, Kürdistan isminin geçtiği bölümde “O (Maria) bir internet kafeye gitti ve Kürtlerin, Kürdistan’dan, şu an Türkiye ve Irak arasında bölünen, var olmayan bir ülkeden olduklarını keşfetti” şeklinde yazıyor. Ancak 2004 yılında Saadet Özen tarafından çevrilen ve Can Yayınları tarafından basılan Türkçe çevirisinde bahsi geçen bölüm “O (Maria) bir internet kafeye girdi; internette, Kürtlerin Ortadoğu’da yaşadığı yazıyordu. Maria köpekli kadını bulmak için geldiği yere geri döndüyse de, kadın gitmişti bile.
Kürt yazar Murad Dildar ve Jêhat Kiliç, kitabı okurken Kürtlerden bahseden cümlelerle karşılaştıklarını, orjinalini Türkçe çevirisiyle karşılaştırdıklarında ise Kürdistan yerine Ortadoğu yazıldığını fark ettiklerini söyledi.
“Kürdistan, Türkiye ile Irak arasında bölünmüş” kısmı da sansürlenmiş
Saadet Özen tarafından çevrilen ve 2004'te Can Yayınları tarafından basılan kitabın sansürlenmiş hali Türkiye’de 38 defa basılmış. Çeviride ayrıca Kürdistan’ın Türkiye ve Irak arasında bölündüğünü belirten kısım da sansürlenmiş.
Paulo Coelho: Yayıncının metne müdahale hakkı yoktur
Olayın duyulması ardından bir açıklama da kitabın yazarı Paulo Coelho’dan geldi. Coelho, aslı ile Türkçe çevirisi arasındaki farkların sorumlusunu veya editörünü bilmediğini ifade ederek “Baskı çok eski. Ancak yayıncının böyle kafasına göre metne müdahale hakkı yoktur. Tepki gösteren okurlar haklı. İlk baskıda düzelteceğiz" dedi.
Faulo Coelho, 1988'deki alegorik romanı Alchemist ile Brezilya'nın en ünlü yazarlarından biri haline geldi. Sonraki kitapları ile dünyaya da nam salan Coelho’nun, dünya genelinde 350 milyondan fazla kitabı satıldı.
Can Yayınları: Kitap toplatılacak, yeni baskıda orijinal hali olacak
Sansürün fark edilmesi ve sosyal medya üzerinden tartışılmaya başlanması ardından Can Yayınları açıklama yayınladı. Can Yayınları adına Twitter hesabından açıklama yayınlayan yayınevi sahibi Can Öz, sonraki baskılarda sansürü düzelteceklerini belirtti. Okuyucuların öfkelenme hakkının olduğunu vurgulayan Öz, kitabın toplatılacağını da açıkladı. Can Öz ayrıca müdahalenin çevirmen tarafından yapılmadığını dile getirerek “Bu müdahale editör aşamasında yapıldı şüphesiz” dedi.
Çevirmen: Hiçbir fikrim yok
Konuyla ilgili bir açıklama da kitabın Türkçe çevirisini yapan Saadet Özen’den geldi. Çevirmen Saadet Özen, Kitaptaki değişikliğin nasıl olduğu hakkında hiçbir fikri olmadığını, Kürdistan'a atıfta bulunan diğer çevirilerinden örnekler vererek, orijinali ile Türkçe çevirisi arasındaki farkın alınmış bir karar olmadığından emin olduğunu söyledi.
Özen, “O zamanlar farklı düşünmüşsen hatırlamaya çalışıyorum ama hayır. Ben hala aynı insanım. İlkeler, kararsızlık zamanlarında bizi kurtaran şeylerdir. Tercüme her zaman yorumlama ile el ele yürür, ancak sansür söz konusu değildir. Ben asla sansür yapmadım” dedi.
