AKPM’nin Türkiye’de demokrasi, hukuk devleti ve insan haklarının gerilediğine dair kararına, AKP, MHP ve İyi Parti’liler ile birlikte CHP’li üyeler de karşı çıktı.
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nin (AKPM) kararında, Türkiye’de “demokrasi, hukuk devleti ve insan haklarının gerilediği”, dokunulmazlıkları kaldırılan ve hapiste olan vekillerin durumunun “kaygı verici” olduğu belirtildi.
AKPM’nin Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) üyelerinin bağlı olduğu Birleşik Sol Grup girişimiyle hazırlanan “Türkiye’de Siyasi Muhalefet Üyelerinin Ağırlaşan Durumu” başlıklı karar tasarısı genel kurulda 20’ye karşı 72 oyla kabul edildi.
Karara karşı sadece AKPM Türk heyetinin Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve İYİ Parti’li üyeleri ile Azeri üyeleri oy kullandı. Çekimser kalan 4 İtalyan, 2 İsviçreli, 1 Fransız ve 1 de İngiliz üye dışındaki tüm üyeler ise tasarı lehinde oy verdi.
HDP’liler için özel vurgu
Kabul edilen karar metninde Türkiye’de “demokrasi, hukuk devleti ve insan haklarının gerilediği” not edilip, dokunulmazlıkları kaldırılan ve hapiste olan parlamenterlerin durumları “kaygı verici” olarak tanımlanıyor. Tutuklu olan HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş ve HDP milletvekili Leyla Güven ile AKPM eski üyelerinden Ertuğrul Kürkçü’nün durumlarına özel vurguda bulunuluyor. Çok sayıda parlamenterin dokunulmazlıklarının kaldırılması ve tutuklu olması “muhalefet partilerine üye bu vekillerin demokratik misyonlarını gerçekleştirmelerine engel olduğu” görüşü dile getiriliyor.
Kararda, “başta ifade, örgütlenme ve toplantı özgürlükleri olmak üzere, muhalefet partilerine mensup vekillerin haklarına tam anlamıyla saygı duyulması”, “Venedik Komisyonu tavsiyeleri temelinde parlamenter dokunulmazlığını güvence altına alınması” ve “dokunulmazlıkları 2016 yılında kaldırılan parlamenterlerin serbest bırakılması” çağrısında bulunuluyor.
Türkiye’nin Afrin’e yönelik askeri operasyonunu “işgal” olarak tanımladığı için tutuklu olan HDP milletvekili Leyla Güven’in, Yargıtay’ın Enis Berberoğlu hakkında verdiği karar ışığında serbest bırakılması ve Selahattin Demirtaş hakkındaki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının uygulanması isteniyor.
“Cumhurbaşkanına hakareti cezalandıran 299. madde kalksın”
AKPM kararında Türkiye’den terörle mücadele kanunlarını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihadına uyarlaması talep ediliyor. Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) Cumhurbaşkanına hakareti cezalandıran 299’uncu maddesine “aşırı başvurulduğu” belirtilip, bu maddenin “iptal edilmesi” isteniyor. TCK’nın “Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini ve Devletin Kurum ve Organlarını Aşağılamayla” ilgili 301’inci maddesinin ise Venedik Komisyonu önerileri temelinde yeniden yazılması çağrısı yer alıyor.
Kararda, seçim kanununun gözden geçirilmesi, yüzde 10 seçim barajının aşağı çekilmesi, AKPM’nin hapisteki parlamenterleri ziyaret etmesine izin verilmesi, adalet reformu stratejisinin tamamlanıp uygulanması, yeni bir insan hakları eylem planının hazırlanması ve 2017 anayasal reformunun Venedik Komisyonu önerileri zemininde gözden geçirilmesi de isteniyor.
Oylama sırasında karara, “Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi’nin (CPT) Abdullah Öcalan’la ilgili 2018’de yayımladığı raporda yer alan tavsiyelerin uygulanışının takibi” konusunda bir madde de eklendi.
Bir diğer değişiklik önergesiyle de, “Türk makamlarının bu karardaki şartları yerine getirmemesi halinde AKPM’nin, AİHS’nin 46’ncı maddesi temelinde Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne başvuracağına” dair bir ibareye yer verildi. Söz konusu madde, AİHS’ye taraf bir devletin AİHM tarafından hükmedilmiş bir karara uygun davranmayı reddetmesi halinde, Bakanlar Komitesi’ne o devletin yükümlülüğünü yerine getirmediği meselesini AİHM’ye intikal etme hakkı tanıyor.
Oylama öncesi genel kurulda yapılan oturum gergin tartışmalara sahne oldu. Karar tasarısının mimarı olan Birleşik Sol Grup (GUE) Başkanı Hollandalı parlamenter Tiny Kox, AKPM’ye “Selahattin Demirtaş, Leyla Güven ve Ertuğrul Kürkçü’yü koruma” çağrısında bulundu.
Liberal Grup adına söz alan Alman parlamenter Gyde Jensen, Türkiye’nin “liberal olmayan bir demokrasiye dönüştüğünü” söyledi. Hristiyan Demokrat Grup adına konuşan Polonyalı parlamenter Aleksandar Pociej, “İki yıl önceki darbe girişimi hepimizi şoke etti, fakat şimdi Türkiye’de demokrasi kaygı unsuru haline geldi” ifadelerini kullandı.
Sosyal Demokrat Grup adına söz alan Alman parlamenter Frank Schwabe ise “Türkiye Avrupa’nın bir parçasıdır ama her geçen gün daha baskıcı bir rejimle yönetiliyor. Sadece HDP değil diğer muhalefet partileri ve sivil toplum da baskı altında” şeklinde konuştu.
AKP’li üye: HDP Kürt halkının temsilcisi değil, solcu popülist bir parti
AKPM Türk heyeti başkanı Akif Çağatay Kılıç ise karar metnine ve bazı parlamenterler tarafından kullanılan ifadelere sert tepki gösterdi. Kılıç, hapiste olan HDP’li parlamenterlerin “PKK terör örgütüdür diyemediklerini” ve Avrupa Konseyi ülkelerin çoğu tarafından terör örgütü kabul edilen PKK’yı “övdükleri” için hapiste olduklarını söyledi. Kılıç, “HDP Kürt halkının temsilcisi değil, solcu popülist bir parti” ifadelerini kullandı. “Sizin ülkenizde milletvekilleri DEAŞ veya El Kaide terör örgütü değildir dese ne yapardınız?” şeklinde konuştu.
AKPM Türkiye raportörleri Estonyalı parlamenter Marianne Mikko ve İngiliz parlamenter Nigel Evans imzalı karar, AKPM denetim sürecindeki Türkiye için siyasi açıdan önem taşıyor. AKPM, “demokrasi, insan hakları ve hukuk devleti ilkesiyle ilgili Avrupa Konseyi üyeliği yükümlülüklerini yerine getirmez hale geldiği” gerekçesiyle Nisan 2017’de Türkiye’yi yeniden denetim sürecine almıştı.
Kaynak: DW
