نویسنده این مقاله سعی دارد، با معرفی یک واژه نو، کنشگران فلسفه، روشنفکران و زبانشان را به میانه متنی فرا خواند که بحث برانگیز است. سپس با نگارشی اجمالی بر تاریخ ، فرهنگ و نژاد بر بستر غرور میهنی و تفاوت ها، آنرا با نتیجه گیری به پایان ببرد.
شهید و شکوهبان
دو ابر واژه، که هر کدام بار معنایی خود را دارند. دو درجه و مقام در ستایش و مدح دو قهرمان که جانفشانی کرده اند، اما هر کدام در پی هدفی و از منظر ستایشگران خود مدح و مورد ستایش قرار میگیرند. یکی قدمت هزار و چهارصد ساله دارد و دیگری مهمان تازه وارد آغاز یک انقلاب با شعار «زن، زندگی، آزادی» است.
شهید در زبان انگلیسی همان «مارتِر » است و ریشەی یونانی دارد. در فلسفەی خِرد گرایی یونان باستان « مارتر » بە کسی گفتە میشود کە در راە باور، عقیدە و میهن، بە آن مقام رسیدە باشد. حال چه با انگیزه الهی باشد، چه بدون آن انگیزه.
مفهوم شهید «گواە» و «حاضر » است و درجات مختلفی دارد. شهید از صفات، اللە است و چندین بار در قرآن آمده است. بر اساس فقە و تعاریف دین اسلام، در هر دو مذهب سنی و شیعە « شهید» بە کسی اطلاق میشود کە بە خاطر دفاع از دین، شرافت، ناموس، میهن و البته با انگیزە الهی بە این درجە نائل آمدە باشد و بدون انگیزەی الهی و «جهاد فی سبیل اللە» شهید محسوب نخواهد شد. بعنوان مثال اگر کسی آتئیست و یا خدا ناباور باشد، حتی اگر مسلمان باشد، اما بدون انگیزەی الهی و صرفاً بخاطردفاع از میهن جانفشانی کرده باشد طبق تعاریف اسلام شهید محسوب نخواهد شد و پاداش بهشتی نخواهد داشت.
با استناد به روایات «ابن حجر عسقلانی» اولین شهدای صدر اسلام «یاسر » که تحت شکنجه از دنیا میرود، اولین شهید مرد و سمیه همسر او نیز که به علت درشتی کردن به ابوجهل شکنجه گر توسط وی کشته شده است، اولین شهید زن محسوب میشوند. اما از سوی دیگر حمزه «سیدالشهدا» و امام حسین «سالار شهیدان» لقب گرفته اند.
در طول تاریخ، جنگ های خونینی بین مسلمانان در گرفته است و از هر طرف جنگ، آنها کشته شده گان خود را شهید و جان باخته های طرف مقابل را کافر خطاب کرده اند. مثال: جنگ عراق و ایران و داعش با دیگر مسلمانان .
شکوهبان (شکۆبان)
«شکوهبان »بر گرفته از واژه «شکۆ» در زبان کوردی بە مفهوم غرور و سربلندی است. واژە «شکۆ» نیز «باز تعریف » « شا» بدون حرف « ه » با بار معنائی بزرگترین + «کۆ» بە مفهوم رفیع ترین قلە در ادیبات فولکلۆر کوردی است.
واژە « شکۆ + بان = حافظ عظمت ، غرور و سربلندی در بالاترین سطح از زمین پست و نزدیک ترین فاصلە بە خورشید و ماە و ستاره گان است.
در ضرب المثل ها « خاک و زمین مصداق فروتنی و کوه بیانگر غرور است.
شکوهبان، سرزمین اش را بهشتی میپندارد مقدس
و جان نثار است در برابر خصم و خصامی که خیال جهنمی کردن آنرا در سر می پرورانند. شکوهبان از دل فلسفه ی تجربه گرائی زادە شدە و پرورش یافتەی منطق و روشنگری ست. هستی را در میعادگاە عرفانی بە آفریدگار میسپارد و از هیچ خداوندی مطالبەگر پاداشِ بهشتیِ ماورائی نیست.
او عاشقی است که فقط میبخشد و برای پاسداری از غرور مهینِ معشوق و هم میهن اش هیچ شرطی نمیگذارد. در شرحنامه اش اخلاق مدار است و وظیفه گرا، نه پیرو فقط یک اخلاق تعریف شده جهان ماورائی غایتگرا.
حال بدانیم جنس شکوهبان از چیست و از کجا سرچشمه می‌گیرد؟
همانگونه که اثر انگشت تقریبا هفت میلیارد جمعیت کره زمین، هیچکدام شبیه همدیگر نیست، و انسانها فیزیک شان در شرایط آب و هوایی گوناگون دارای گوناگونی ست، همانطور هم خصلت انسانها در همه جا با هم تفاوت دارند و یکدست نیستند.
اینجا منظور کمتر ، یشتر ، بهتر و بدتر نیست، بلکه بحث بر سر تفاوتهاست. خاک نرم است و غبار و ریزگرد ساز . نهایت بلندی آن تپه است و دشت ها را میسازد. اما سنگ سخت است و ستون فقرات کوه میشود پس بلندی بر سختی و سفتی استوار است. خاک تحت فرمان باد، سیل، و زلزله در دگرگونیست اما کوه استوار و ماندگار است.
کوردستان هم سرزمین کوه هاست و خصلت انسانهای کورد حکایت از سرسختی و ماندگاری دارد.
اجازه بدهید کمی به تاریخ برگردم و مثالی بزنم !؟
پس از حمله اعراب و شکست ساسانیان که همان کوردهای امروزی بودند، دین اسلام با توسل به شمشیر گسترش یافت. در همه قلمرو اسلام برای مسلمانان مسجد ساخته شد و امروزه در همه کشورهای اسلامی به آن مسجد می گویند، اما در کوردستان چنین نیست و آنها نمی گویند مسجد بلکه میگویند «مزگت» و «مزگوت» درست همان عبادتگاه زردتشتیان که در کتب فارسی مزگات نوشته شده است. جهار شنبه سوری و عید نوروز و شب یلدا را هم همین مردم حفظ نموده اند.
بله از تفاوتها سخن گفتم تا بر ما معلوم شود که چرا ده ها نفر در خیزش انقلابی ژینا (مهسا) (زن زندگی آزادی) زیر شکنجه به درجه شکۆبانی(شکوهبانی) نائل آمدند و به اعتراف تلویزیونی نکشید ؟ آیا این مقاومت مصداق بارز همان سنگ و خاک نیست؟
نویسنده این مقاله هرگز بر آن نیست که افکار نژادپرستانه را رواج دهد و یا حمایت کند. ابداً! چنین نیست. بلکه سخن از تفاوت خصلت ها را به میان میآورد تا بدانیم بار تعریفی شکوهبان با شهید هم تفاوت دارد و هرکدام بار معنوی خاص خود را تعریف می کنند. جنس ادبیات و اخلاق هم (صرف نظر از اشتراک جهانیِ دهکده جهان اینترنتی امروزی) هم ، در سرزمین ها ی جهان متفاوت است. حتی ناسزا و ابتذال هم یک دست نبست. جنس شعر در کوردستان هم تصویر های دیگری را در دل خود دارد. برای روشن شدن مطلب مثالی خواهم زد؛ « ژن ژیان آزادی» بار فلسفی آن بسیار متفاوت تر از شکل کلاسیکی شعریِ « مرد میهن آبادی » است ناسزا در کوردستان «کوردستان گورستان فاشیستان بود » و باید از خودمان بپرسیم «سبزی پلو با ماهی…..» چه سنخیتی با ادبیات یک دمکرات دموکراسی خواه اخلاق‌مدار دارد ؟
توصیه نویسنده؛
بهتر است برای دریافت پاسخ پرسشهای درون این متن به وجدان مراجعه نماییم نه ستیز و ناسزای دیگری از جنس سبزی پلو با ماهی . واقعیت ها را آنگونه که هستند بپذیریم و خشمگین نشویم، زیرا خشم بر استدلال و منطق رجحان می یابد، تفاوتها را بیشتر میکند و فاصله ها در دنبال کردن اهداف مشترک در فلسفه شهادت و شکوهبانی بیشتر میشود.
نتیجه گیری:
شکۆبان «شکوهبان» جان نثار جنگ بر سر سرزمین و غرور میهنی و آزادی و برابری حقوق انسانهاست است. سرزمین اش مرز جغرافیایی دارد و مردم آن سرزمین هموطن هستند. اما شهید در جهاد فی سبیل الله با انگیزه الهی جان باخته و به امت بدون مرز تعلق دارد . جهان زمینی شهید، فانی، خالی از ارزش دنیوی است و جهان جاودان او آخرت است. اما شکوهبان قهرمان آزادی در دل تاریخ یک ملت و یک جغرافیاست. در تداوم راه و هدف شکوهبانان،
دمکرات فاعل عمل دموکراسی است و اعتقادش احترام به همه فرهنگ ها و عقاید و سلیقه هاست. یک انقلابی، در فلسفه جهان شکوهبانی کلام تاثیر گذار دارد و متاثر از کلام پوچ نیست. یک دمکرات به شهید و شکوهبان و باورهای متفاوتشان احترام میگذارد، عزت و صیانت نفس دارد.
یک انسان روشنفکر دموکراسی خواە، در راه مبارزه برای آزادی، خواه مسلمان و دگر دین با شد خواه آتئیست. هم به هم رزمان ژینای شکوهبان، به همکیشان سمیه ی شهید احترام میگذارد و با هیچ باور غیر حاکمی در ستیز نیست.
شارۆ کرماشانی
بریتانیا
٢٠ سپتامبر ٢٠٢٢ میلادی
