İran İslam Cumhuriyeti’nin füzeyle vurup düşürdüğü Uykarya Havayollarına ait yolcu uçağında vatandaşı bulunan ülkeler, İran rejiminden kurbanların aileleri için tazminat talep etti. Londra’da bir araya gelen Kanada, İngiltere, Afganistan, İsveç ve Ukrayna dışişleri bakanları İran rejimine olayla ilgili kapsamlı ve şeffaf soruşturma yapması için de çağrı yaptı.
İran rejiminin işlediği suçla ilgili hukuki işlemlerle ilgili değerlendirmelerde bulunan hukuk uzmanları, İran rejiminin düşürdüğü Ukrayna uçağında hayatını kaybedenlerin ailelerinin zor bir hukuk savaşı ile yüz yüze olduklarını ancak düşürülen uçakta vatandaşları ölen ülkelerin desteği ile talep edilen tazminatların alınabileceğini belirtiyor.
Montreal ve Varşova Konvansiyonları
Uçakta hayatını kaybedenlerin aile avukatlarının çoğu Montreal 1999 Konvansiyonu çerçevesinde İran rejiminin her bir kurban için 170 bin dolar tazminat ödemesi gerektiğini vurguluyor.
Avukatlar, Montreal Konvansiyonu’nun hayatını kaybeden uçak yolcularının sorumluluğunu uçağın ait olduğu ülke veya şirkete yüklüyor. Konvansiyon ayrıca 170 bin doları yetersiz bulan kurban yakınlarına ek tazminat davaları açma yolunu da açıyor.
Düşürülen uçak Ukrayna Havayollarına ait uçak ve Montreal Konvansiyonu’na göre İran rejiminin düşürdüğü uçakta hayatını kaybeden 176 yolcunun sorumlusu Ukrayna ancak uçağın İran rejimi tarafından düşürülmesinden dolayı sorumluluk İran rejimine düşüyor.
Burada ortaya çıkan en büyük sorun şu: İran rejimi, 1999 tarihli Montreal Konvansiyon sözleşmesinin tarafı değil ancak bu konvansiyondan önceki Varşova Konvansiyonu’nun tarafı. Bundan dolayı bu konuda Montreal Konvansiyonu şartları mı uygulanacak yoksa Varşova Konvansiyonu şartları mı uygulanacak? Varşova Konvansiyonu, hayatını kaybeden her bir yolcu için havayolu şirketine sadece 20 bin dolar tazminat ödenmesini şart koşuyor.
Ukrayna: Vatandaşlarımız için Montreal’i uygulayacağız
Ukrayna Havayolları, her iki konvansiyonu incelemeye aldıklarını ancak hangi konvansiyonu uygulayacakları konusunda kararsız olduklarını, bu yüzden yasal süreci beklediklerini açıkladı. Ukrayna Hükümeti ise, uçakta hayatını kaybeden Ukrayna vatandaşları için Montreal sözleşmesini uygulayacaklarını açıkladı.
Kurban avukatları, facia ile ilgili İran rejiminin hak ettiği makul bir ceza alması gerektiğini belirterek bunun için uluslararası düzeyde desteğin şart olduğunu vurguluyor.
Hukuk uzmanları, 1988'de bir ABD savaş gemisinden fırlatılan füzenin isabet etmesi sonucu İran rejimi Havayollarına ait yolcu uçağının düşürülmesi sonucu 274 yolcu ile 16 mürettebatla birlikte 290 kişinin hayatını kaybetmesi ardından ABD’nin ödediği tazminat ile aynı yıl dönemin Libya lideri Muammer Kaddafi’nin emriyle bomba konması sonucu 270 kişinin hayatını kaybetmesine neden olan Pan Amerikan Havayolları'na ait Boeing 747 tipi yolcu uçağının İskoçya'nın Lockerbie kasabası üzerinde infilak etmesi sonrası Libya’nın ödediği yüklü tazminatları örnek göstererek İran rejiminin büyük bir tazminat ödemesi gerektiğini vurguluyor.
Justin T. Green: İran rejimine Libya’ya uygulanan baskı uygulanmalı
Dava ile ilgililenen Kreindler and Krenidler şirketi hukuk danışmanı Avukat Justin T. Green, sadece maddi değil manevi açıdan da hayatını kaybedenlerin ailelerinin tatmin edilmesi gerektiğini ifade ederek, Ukrayna, Kanada ve vatandaşını kaybeden diğer ülkelerin de İran rejiminin işlediği suçtan kaynaklı sorumluluklarını yerine getirmesi için baskı uygulaması gerektiğini söyledi.
Libya rejiminin düşürdüğü ABD uçağı kurbanı yakınlarının avukatlığını da yapmış Green, ABD’nin o dönemde Libya’ya uyguladığı baskısı sonucu Kaddafi’nin 2 milyar 700 milyon dolar tazminat vermek zorunda kaldığını söyledi.
Green, Ukrayna uçağını düşüren İran rejiminin de buna benzer bir baskı ile gerekli tazminatları vermeye mecbur bırakılması gerektiğini ifade etti.
Ne olmuştu
İran rejimi Devrim Muhafızları (Pasdaran) Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin ABD’in operasyonu ile Irak’ın başkenti Bağdat’ta öldürülmesi ardından İran rejimi, Irak ve Güney Kürdistan’daki ABD askeri üslerine Süleymani’nin öldürülmesine misilleme olarak- füze saldırısı düzenlediği 8 Ocak günü, Tahran’dan havalanan Ukrayna Havayolları’na ait yolcu uçağını füze sanıp düşürmüştü. 176 yolcu ve mürettebatın öldüğü olaydaki sorumluluğunu başlangıçta inkar eden İran rejimi, uçağın vurulma anına ilişkin görüntülerin ortaya çıkması ve uluslararası baskılar sonucunda, daha fazla gizleyemeyeceğini anlayarak gerçeği itiraf etti.
İran halkının da yönetim aleyhine protestolar düzenleyerek tepki gösterdiği olay sonrasında soruşturma açılırken, rejimin Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani davanın “özel bir mahkeme” tarafından yürütüleceğini açıkladı.
İran rejimi Pasdaranları Hava Kuvvetleri Komutanı Emir Ali Hacızade de, uçağın düşürülmesi ertesinde “Hata yaptık” diyerek rejimin suçunu itiraf etti. Hacızade, Pasdaranlar adına sorumluluğu üstlenmesine rağmen İran’da başlatılan soruşturma kapsamına alınmadı.
7’si Kürt olan Ukrayna uçağında hayatını kaybedenlerin 82’si İran, 63’ü Kanada, 11’i Ukrayna, 10’u İsveç, dördü Afganistan, üçü İngiltere ve üçü de Almanya vatandaşıydı.
Ukrayna, İran rejimine dava açtı
Ukrayna İstihbarat Servisi (SBU), yolcu uçağının düşürülmesiyle ilgili İran rejimine dava açıldığını açıkladı.
İstihbarat yetkilileri tarafından yapılan açıklamada, "Ukrayna Başsavcılığının Ukrayna Havayolları'na (MAU) ait Boeing 737 tipindeki düşürülen yolcu uçağına yönelik, Ukrayna Ceza Kanunu'nun 276. (Uçuş güvenliği ihlali), 115. (kasıtlı adam öldürme) ve 194. (maddi mal hasarı) maddelerinden açılan dava ve aldığımız talimatlar sonucunda, araştırmalara yönelik çalışmalarımız başlamıştır" ifadeleri kullanıldı.
İran rejimi Sivil Havacılık Örgütünden, düşürülen Ukrayna uçağının verdiği zarara ilişkin yapılan açıklamada "Yeşil alan ve sivil zararı Ukrayna karşılayacak" denilmişti.
İsveç tazminat talep etti
İsveç Dışişleri Bakanlığı da, İran rejimi tarafından düşürülen Ukrayna uçağında ölen vatandaşları için İran rejiminden tazminat talep ettiklerini açıkladı.
İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde, Twitter hesabından İran rejimi Stokholm Büyükelçisi Seyid Resul Mehacer'in İran'da düşürülen Ukrayna uçağına ilişkin görüşmek üzere bakanlığa çağrıldığını açıkladı. Bakan Linde, " Mehacer uçağın düşülmesiyle ilgili olarak bugün Dışişleri Bakanlığına çağrıldı. Kazayı araştırmak için işbirliği teklif edildi. Hız ve şeffaflık açısından ve aynı zamanda ülkemizin mağdur vatandaşlarının akrabalarının acısını az da olsa telafi etmek için sorumluluk alınması talep edildi. Şimdi odak noktamız yaşayanlara yardım etmek. Gelişmiş bir konsolosluk destek ekibimiz İran'a gidecek" ifadelerini kullandı.
