ایران زیر پک قلیان

با گذری در پارک و سفره خانه و تفرجگاه ها و هر جایی برای گذراندن اوقات فراغت،  پسران و دخترانی را می بینیم که خنده ها و عشق و حالشان را در لای دود و پک قلیان  دنبال می کنند غافل از آنکه روزگار  چندان بر وفق مراد نمی گذرد.

قلیان از زمان حکومت قاجار در ایران رواج یافتە به گونه ای که قلیان با تنباکوی خوانساری و چای و نبات پای ثابت جشن ها و محافل بوده است. تا اینکه در دهه 70 محبوبیت خود را از دست داد و هوادار زیادی نداشت اما کم کم در دهه 80 با ورود تنباکوهای معسل و میوه ای عربی وسوسه قلیان در وجود مردم جاری شد و کم کم نه تنها سالمندان بلکه جوانان و حتی زنان نیز خواهان قلیان و حداقل پکی تفننی از آن شدند. در صورتیکە کمتر کسی میداند در دود حاصل از نیکوتین قلیان افزون بر 300 ماده سمی وجود دارد. 

بر خلاف باور عمومی که معتقدند زیان قلیان از سیگار و سایر مواد دخانی کمتر است و آب قلیان جلوی مواد مضر و سمی را می گیرد، ولی با توجه به میزان آب و مدت مصرف قلیان باید گفت که آسیب و عوارض جسمی و روانی استعمال قلیان از سیگار و سایر دخانیات نه تنها کمتر نیست بلکه میزان و نوع عوارض آن بیشتر و متنوع تر نیز است.

دود قلیان بعد از جذب از مخاط دهان و حنجره با انبوهی از مونوکسید کربن، سرب، اسید سیانیک ، کادمیم، جیوه  وسایر مواد سرطان زا راهی ریه شده که احتمال ابتلا بە سرطانهای ریە، مثانه و دهان و سل ریوی را افزایش میدهد.

مطالعات نشان دادە که استعمال سه تا پنج سال قلیان، به علت ورود ماده سرطان زای  بنزن، ابتلا به  سرطان خون  را قطعی می سازد. بسیاری از اسانسهای جدید حاوی مواد آلرژیزا هستند که منجر به رینیت آلرژیک و سرفه های مداوم می شوند. از سوی دیگر ویروس هپاتیت ب از طریق شلنگ قلیان قابل انتقال است که  کم کم منجر به آسیب  کبد شده و در بسیاری موارد مصرف کنندە را دچار اختلالات کبدی حاد می کند. بە گفتە متخصصین پزشکی هر یک قلیان، معادل 80 تا 100 نخ سیگار نیکوتین به بدن مصرف کننده وارد می کند. مصرف کنندگان قلیان در هر وعده 50 تا 200 پک میزنند و هر پک حاوی 15% تا یک لیتر دود بوده که معادل 100 نخ سیگار است.  بوی خوش قلیان ناشی از اسانس های شیمیایی مضر است و عدم ایجاد سوزش و سرفه حین استعمال بدلیل وجود بی حس کننده اتر بوده که در توتون قلیان وجود دارد.

ماجرا به همین جا ختم نمی شود. خاصیت اعتیاد آور نیکوتین قلیان 10 برابر هروئین است به همین خاطر مصرف کنندگان قلیان خیلی زود به سیگار و سپس رفته رفته به مواد مخدری نظیر حشیش ، تریاک و مورفین گرایش پیدا می کنند. طبق بررسیهای بعمل آمدە بسیاری از کافه ها در تنباکوی قلیان مواد مخدر می ریزند تا مشتری هایشان را حفظ کنند.

مروری بر قوانین 25 سال اخیر نظام جمهوری اسلامی ایران  و  استعمال دخانیات:

در سال 1371 جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات، ممنوعیت استعمال قلیان را به هیات وزیران، ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی ارائه کرد و تا سال 1376 براساس مصوبه هیات دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام، استعمال سیگار و سایر مواد دخانی در اماکن عمومی ممنوع اعلام شد، اما همچنان قلیان روی میز قهوه خانه ها بود.

در دولت نهم،  با روی کار آمدن محمود احمدی نژاد بعنوان رییس جمهور، بحث ممنوعیت قلیان‌ها دوباره مطرح شد. ولی سعی و تلاش  سازمان میراث فرهنگی و صنف قهوه‌خانه‌داران باعث شد تا سیاست‌های متعادل ‌تری درباره قلیان اعمال شود. در نهایت پای قلیان به صورت محدود به قهوه‌خانه‌ها باز شد و استعمال قلیان فقط در اماکن دارای پروانه، به شرط استفاده نکردن از توتون‌های اسانس‌دار مجاز بود.

در جلسه علنی مورخ 15/6/1385  " قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات"  با 20 ماده و 7 تبصره به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و ستاد کشوری مبارزه با دخانیات نیز تشکیل شد و در تاریخ 1/7/1386 طی جلسه هیات وزیران آیین نامه اجرایی تصویب و ابلاغ گردید. بر اساس ماده 13 این قانون، استعمال دخانیات در اماکن عمومی ممنوع می باشد (محل هايی که مورد استفاده و مراجعه جمعی يا عموم مردم است از قبيل اماکن متبرکه دينی، بيمارستانها، درمانگاهها، سالنهای نمايش، سينماها، فضاهای عمومی مهمانخانه ها و مهمانسراها و ميهمانپذيرها، خوراک سراها ، رستورانها، قهوه خانه ها، کارخانجات، گنجينه ها ، موزه ها، پايانه های مسافربری، فروشگاههای بزرگ، اماکن فرهنگی، اماکن ورزشی، کتابخانه های عمومی، مدارس، دانشگاهها و مراکز آموزشی و پژوهشی، وسايل نقليه عمومی، مؤسسات و سازمانهای دولتی و عمومی، نهادهای انقلاب اسلامی، بانکها و شهرداريها و هرنوع مرکز و محل جمعی ديگر)

 درسال 1390 قلیان در قهوه خانه ها بە بحث دوباره محافل بازگشت تا اینکه  در تاریخ    3/7/1390 وزیران، عضو کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک بنا به پیشنهاد وزارت بهداشت با استناد به "ماده 18 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات" و بند 8 ماده 1  آیین نامه اجرایی عبارت " قهوه خانه ها " حذف شد و در تاریخ 17/8/1390 به تایید رییس جمهور رسید و توسط محمد رضا رحیمی معاون اول ریاست جمهوری  برای اجرای کشوری ابلاغ گردید. پس از آن مردم به دور از هر استرس و نگرانی وارد سفره خانه ها و قهوه خانه ها شدند و دروازه ورود به اعتیاد به صورت علنی  در دولت دهم باز شد و مردم را در معرض ابتلا به 52 بیماری و 25 نوع سرطان قرار دادند. همزمان عده ای از نمایندگان مجلس نیز به تشویق مردم پرداختند بطوریکه داریوش قنبری عضو کمسیون امور اجتماعی مجلس شورای اسلامی  اعلام کرد که " قلیان یک هویت تاریخی ۵۰۰ ساله دارد و باید محفوظ بماند. دولت به عنوان نهادی که وظیفه تنظیم امور را دارد نباید هویت صنف های تاریخی را در کشور محدود یا نابود کند و با محدودکردن قلیان باعث زیرزمینی شدن آن می شود. قلیان کشیدن، اعتیاد محسوب نمی شود و از طرفی فرصتی برای جلوگیری از کشیده شدن جوان‌های ما به سمت اعتیاد های مخرب می باشد " .

با خبر آزاد شدن مصرف دخانیات در قهوه خانه ها از سوی دولت که مغایر با " ماده 18 و 13 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات "، ماده 7 آیین نامه اجرایی و ماده 8 معاهده جهانی کنترل دخانیات بود، دبیر کل "جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات کشور" در ارتباط با مصوبه فوق در تاریخ 18/11/1391 به دیوان عدالت اداری شکایت کرد. در این رابطە محمد جعفر منتظری  رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری گفت کە دولت نمی تواند روی مصوبه دیوان مصوبه بیاورد لذا طبق بند 14 ماده 55 قانون شهرداری، قهوه خانه ها جزو اماکن عمومی محسوب می شوند و خروج از این لیست مخالف قانون است. به استناد " بند 1 ماده 19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری" حکم 17/8/1390 باطل اعلام گردید اما  متاسفانه پیگیری و نظارتی  بر این مافیا دیده نشد و قهوه خانه با دود قلیان همچنان پذیرای مردم بودند.

با روی کار آمدن دولت حسن روحانی در سال 1392   و امید به اجرای درست قوانین در دولت جدید، مجددا بحث پایان نیافته قلیان شروع شد و دولت با وجود تصویب قوانین واضح و روشن کماکان در اجرای این قوانین ناتوان بود. کم کم با رشد روز افزون سرطان در جوانان این بار 4000 پزشک از چهره های سرشناس و متخصصین ریه و سرطان در نامه ای به رییس جمهور ضمن ابراز نگرانی از وضعیت موجود خواستار برخورد مناسبی علیه استعمال قلیان شدند. در پاسخ به این نامه بارها از سوی وزیر بهداشت تذکراتی مبنی بر نظارت بر اجرای قوانین داده شد، جلسات و نشست هایی  با سایر ارگانهای دخیل در امر آموزش و تبلیغات رسانه ای برگزار شد، قوانین و مصوباتی نوشته شد اما نامه شکایت چهار هزار پزشک  سرشناس نیز نتوانست بر قدرت این مافیا غلبه کند و این بار دود قلیان به پارکها  و در حضور نیروی انتظامی بدون هیچ برخوردی رسید.
 با اوج گرفتن قدرت مافیای دخانیات، سودهای میلیاردی واردات و تولید توتون و تنباکو این بار نمایندگان مردم  در مجلس شورای اسلامی را وسوسه کرد که در قوانین گذشته  تجدید نظری داشته باشند لذا در جلسه علنی 21/11/1396 مجلس شورای اسلامی  طی درخواست ۵۵ نفر از نمایندگان برای مطرح شدن یک فوریت استفساریه "تبصره یک ماده ۱۳ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات "در دستور کار قرار گرفت  و به موجب آن قهوه‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌های سنتی، اتاق‌های استعمال دخانیات مستقر در فرودگاه‌ها و پایانه‌های مسافربری  از لیست اماکن عمومی خارج شدند و برای چندمین بار علنا  دولت، مردم را به سوی مصرف قلیان و عمومی کردن آن سوق داد.

قل قل قلیان ها  و ناتوانی  نظام جمهوری اسلامی ایران در اجرای قوانین تاکجا ادامه دارد؟

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)  سالانه 5 میلیون نفر به دلیل مصرف قلیان می میرند و طبق آخرین گزارش وزارت بهداشت: 15 درصد جوانان 13 تا 15 سالە در کشور مصرف کننده قلیان هستند. ولی اکنون متاسفانه سن مصرف قلیان از 14 سال به 10 سال رسیده است.

17 کارخانه تولید توتون و تنباکو در دست مافیای قدرت قرار گرفته اند بطوریکه روزانه بیش از 10 میلیارد تومان در کشور صرف سیگار و قلیان می شود که 55 درصد آن سود خالص برای تجار این حرفه است و سالانه نزدیک به 65 میلیارد نخ سیگار و  35 هزار تن تنباکو دود می شود.  هم اکنون یکی از ایرادات بزرگی که سازمان های بین المللی در حوزه مبارزه با مواد دخانی به ایران وارد می دانند این است که مالیات کمی برای دخانیات تعیین شده است همچنین هیچ برنامه جدی برای مبارزه با آن در اماکن عمومی وجود ندارد و سالانه 3 تا 4 هزار میلیارد تومان به جیب دلالان می رود.

بر اساس " ماده 8  قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات " می بایست هر ساله  قيمت فرآورده های دخانی به ميزان 10 درصد افزايش يابد و 2 درصد از این درآمد طبق ماده 7  به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درجهت فعالیتهای پیشگیرانه، درمان و توانبخشی افراد مبتلا به مصرف فرآورده های دخانی و انجام خدمات مشاوره ای پرداخت شود  که متاسفانه هیچ کدام از دو قانون فوق به درستی به مرحله اجرا نرسیده است. حال آنکه طبق دستور سازمان بهداشت جهانی (WHO) می بایست تا سال 1404 به میزان 30 درصد از مصرف دخانیات کاهش یابد که با مصرف قلیان در سنین زیر 15 سال دستیابی دولت به این رقم دور از انتظار می باشد.

 متاسفانه با گذشت 25 سال نه تنها قلیان زیرزمینی نشده بلکه به صورت علنی و آشکارا در محافل خانوادگی، مراسم و جشن های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. غافل از اینکه علاوه بر استعمال انواع تنباکوهای آلوده و نامرغوب، مواد مخدر نیز به وضوح تدخین می شود و بدین ترتیب اعتیاد دامنگیر بسیاری از جوانان و خانواده های ایرانی شده است. قلیان به جز در سفره خانه ها و قلیان سرا ها به درون خانه ها نفوذ کرده است و یار و همدم برخی  خانواده های ایرانی شده به گونه ای که  والدین برای خندیدن و سرگرمی نی قلیان را به دهان افراد زیر 5 سال می گذارند که جای بسی تاسف و نگرانی است.

اما  با وجود قوانین روشن و واضح چرا هیچگاه دولت جمهوری اسلامی ایران سعی در اجرای صریح این قوانین نداشته است؟؟

چنین به نظر می رسد که هیچ کس توان مقابله با مافیای پنهان در زیر پک قلیان  را ندارد.

در ایران قوانین اسلامی بر اساس سیاست روز دولت و مذاق رجال اصلی مملکت و مافیاهای بزرگ اجرا می شود. ایجاد خفقان با قرار دادن جوانان در معرض پک های قلیان  به نفع دولتمردان  و در راستای  اهداف انقلاب (فساد های عظیم مالی توسط دولتمردان و سپاه پاسدران)  است.

اکنون حتی سفارش قلیان به صورت تلفنی نیز رواج پیدا کردە است. اما دولت ناکار آمد دسترسی به قلیان با تماس تلفنی را  نیز راحتتر کردە به گونه ای که با ادامه بی توجهی نیروی انتظامی در اجرای قوانین، قلیان جیبی یا الکترونیکی  نیز وارد بازار شده است. قلیانی که توسط باتری لیتیمی و USB ایجاد حرارت می کند، در ابتدا با هدف ترک سیگار تولید و عرضه شد. اما اکنون بسیاری از جوانان به این قلیان ها معتاد شده اند و به سهولت با قیمتهای نزدیک به 20 هزار تومان در دسترس همگان قرار دارد. 

دولت با آزاد کردن قلیان در قهوه خانه ها قصد چرخاندن چرخهای اقتصادی ایران  با نیروی کار معتاد و مبتلا به انواع سرطان ها را دارد که تنها ارمغان ده ساله " قانون جامع و به اصطلاح ملی مبارزه با دخانیات " است. متاسفانه آنچه امروز در زیر زغال قلیان دود می شود تنها تنباکوی دوسیب با طعم لذت نیست امروز عشق، امید، جوانی، زیبایی، آینده، آزادی و کار دود می شوند. فارغ از آنکه کسی بتواند از زیر این پک ها خود را رها سازد.