ABD yönetiminin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) İran İslam Cumhuriyeti’ne yönelik uyguladığı silah hambargosunun süresinin uzatılmasının talep edildiği karar tasarısının BMGK tarafından ret edilmesinin yankıları sürerken ABD Başkanı Donald Trump, İran rejimine karşı Sanpback mekanizmasına başvuracaklarını söyledi.
New Jersey Bedminster’deki sahibi olduğu golf tesisinde düzenlediği basın toplantısında önemli bir açıklamada bulunan Trump, BMGK’nin, İran rejimine uyguladığı silah ambargosunun süresini uzatmayı reddetmesine, ABD’nin İran rejimine yönelik BM yaptırımlarının tümünün yeniden uygulanmasına izin veren tartışmalı “Sanpback” mekanizmasına başvurarak cevap vereceğini duyurdu.
Donald Trump, 2015’te İran’la imzalanan nükleer anlaşmaya taraf herhangi bir ülkenin İran rejimine yeniden yaptırım uygulamak için başvurabileceği bir mekanizma olan ‘Snapback mekanizması’na başvuracaklarını söylemesi, bu mekanizmayı hayata geçirecek ülkenin ABD olmayacağı sonucunu ortaya koyuyor zira Trump, ABD’yi 2015’teki nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekmişti.
Snapback mekanizmasının uygulanabilmesi için Nükleer anlaşmada yer alan ülkelerden Çin, Rusya, Almanya, İngiltere ve Fransa gibi ülkelerden birinin bu mekanizmanın uygulanması için başvuruda bulunması gerekiyor.
BMGK’ toplantısında ABD’nin İran rejimine yönelik silah ambargosunun süresinin uzatılmasını öngören karar tasarısının onaylanması için 15 üye ülkeden 9'unun evet oyu kullanması gerekiyordu. Ancak sadece ABD ve Dominik Cumhuriyeti evet oyu kullanırken İngiltere, Fransa ve Almanya gibi ABD müttefikleri dahil olmak üzere 11 ülke çekimser kaldı. Çin ve Rusya karşı oy kullandı.
Washington yönetiminin bizzat Trump’ın kararıyla anlaşmadan çekilmesi dolayısıyla, ABD’nin bu mekanizmayı harekete geçirme olasılığı tartışmalara yol açıyor.
Snapback ve nükleer anlaşma tartışmaları
BMGK, 2010 yılında aldığı 1929 sayılı kararla, tüm ülkelerin İran rejimine tanker, savaş uçağı ve savaş gemisi gibi büyük çaplı silah sistemleri satmasını yasaklamıştı. 2015 yılında İran rejimi ile nükleer anlaşmanın imzalanmasından sonra BMGK silah ambargosunun 18 Ekim 2020 tarihine kadar devam etmesi kararını almıştı.
ABD Mayıs 2018'de adı geçen anlaşmadan tek taraflı olarak çekildi. Trump yönetimi ABD'nin nükleer anlaşmadan çekilmesine rağmen BMGK'nin kararında belirlendiği gibi halen anlaşmanın taraftarı olduğunu savunuyor.
İngiltere, Fransa ve Almanya'nın Ocak 2020'de İran rejimi ile nükleer sorunu için çözüm mekanizması başlatmasından sonra ABD'nin anlaşmada yer alan ‘Snapback mekanizması’ maddesiyle İran rejimine yaptırımı yeniden uygulayabileceği de iddia edilmiş ancak bu iddiaya anlaşmanın diğer taraftarları karşı çıkmıştı.
ABD'nin BM'deki Daimi Temsilcisi Kelly Craft, oylamanın sonucu açıklandıktan sonra ABD'nin bu gerekçeyle "İran'a silah ambargosunu uzatmak için bütün tedbirlere başvuracağını" söyledi.
İran rejimi Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Tahran’a yönelik silah ambargosunu uzatma girişimlerinin nükleer anlaşmaya aykırı olduğunu savunarak BMGK'nin ABD’nin karar tasarısını desteklemesi halinde bunun ciddi sonuçları olabileceğini söylemişti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise Nükleer anlaşmaya sadık kalmaya çalıştıklarını ve BM'de anlaşmazlığın büyütülmemesi için ABD'nin beş ülkeyle telekonferans yolula İran meselesini görüşmesi önerisinde bulunduklarını söyledi.
Putin, "Bu sorun çok acil. İhtilafın tırmanmasını ve çatışma riskinin yükselmesini önlemeliyiz" dedi.
