Irak merkezi yönetimi ile Güney Kürdistan’daki (Başûr) Kürdistan Bölge Yönetimi arasında DAİŞ’le savaşın sürdüğü süreçte ve daha sonra 2017 Ekiminde Başûr’da gerçekleştirilen Kürdistan Bağımsızlık Referandumu sürecinde de yaşanan bütçe ve petrol satışlarıyla ilgili kriz yeniden patlak verdi.
Irak merkezi hükümetinin Erbil’ ile 25 Kasım 2019’da yapılan anlaşmaya göre, Kürt yönetiminin, Ocak 2020'den itibaren ihraç ettiği günlük 250 bin varil petrolün gelirini Bağdat'a teslim etme şartını ihlal etmesi gerekçesiyle Kürt yönetimine göndermesi gereken bütçe payı ve memur maaşlarını göndermeme kararı almıştı
Merkezi hükümetin bu kararına karşı Kürdistan Bölge Yönetimi Başbakanı Mesrur Barzani, daha önce yaptığı açıklamada Kürdistan Bölge Hükümeti’nin anayasal sorumluluğunu yerine getirdiğini Irak federal hükümetinin de anayasa hükümlerini uygulayarak sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiğini belirtmişti.
Erbil, anlaşmanın bozulması için Bağdat’a siyasi baskı yapılıyor
Federal Irak hükümetiyle bütçe ve petrol sorunlarının çözümü için oluşturulan Kürdistan Bölgesi heyeti, petrol fiyatlarındaki keskin düşüş nedeniyle daha önce Bağdat ve Erbil arasında imzalanan petrol-bütçe anlaşmasının iptal edilmesi için Bağdat yönetimine baskı yapıldığını belirtti.
Başbakan Yardımcısı Qubad Talabani, daha önce Irak merkezi hükümeti ile Kürdistan Bölgesi arasındaki bütçe ve petrol sorunlarının çözümü için oluşturulan heyet ile Bakanlar Kurulu binasında bir araya geldi.
Hükümet tarafından yapılan açıklamada, Qubad Talabani'nin heyetle gerçekleştirdiği görüşmede petrol fiyatlarında meydana gelen keskin düşüşün ardından Irak'ın mali durumunun ele alındığı kaydedildi.
Açıklamada, heyetteki yetkililer, Irak'ın petrol satışından elde ettiği gelirde ciddi bir düşüş yaşandığını, gelir ve gider harcamalarında kısıtlama meydana geldiğini, bu sebeple Erbil ve Bağdat arasında 2019'da imzalanan bütçe-petrol anlaşmasının iptal edilmesi için ciddi siyasi baskı yapıldığını kaydetti.
Başbakan Yardımcısı Qubad Talabani, hükümetin önceliğinin maaşların ödenmesi, halkın temel gereksinimlerinin karşılanması ve sağlıklarının korunması olduğunu belirtti, bunun için de tüm imkanların seferber edileceğini vurguladı.
Erbil: Bağdat ile krizi çözmeye hazırız
Kürdistan Bölge Hükümeti’nin ilgili bakanlıklarından yapılan açıklamada petrol meselesini Bağdat ile çözmeye hazır olunduğu mesajı verildi.
Kürdistan Bölgesi Parlamento Başkanı Yardımcısı Hêmin Hewrami, Kürdistan Bölgesi Planlama ve Bütçe Bakanı Dr. Dara Reşid ve Maliye Bakanı Awat Şêx Cenab beraber yaptıkları ortak basın açıklamasında Bağdat’tan gönderilmeyen maaşlar ile ilgili sorunun çözümü için bazı yetkililerin görevlendirildiği belirtildi. Yapılan açıklamada maaş sorununun yakın zamanda çözüme kavuşacağı ifade edildi.
Kürdistan Bölge Yönetimi Planlama Bakanı Dara Reşid ise Irak merkezi hükümetinin bütçe ve memur maaşlarını göndermesi halinde bölgenin tüm petrol gelirini Bağdat'a teslim etmeye hazır olduklarını söyledi.
Irak merkezi hükümeti yetkilileriyle 25 Kasım 2019'da yapılan petrol ve bütçe anlaşması için bir dizi temasta bulunduklarını hatırlatan Reşid, "Irak tarafına, Kürdistan Bölgesi'nin tüm bütçesi ve petrol şirketlerinin payının tam olarak ödenmesi halinde sadece üzerinde anlaşmaya varılan günlük 250 bin varilin değil, tüm petrol gelirini kendilerine teslim edeceğimizi bildirdik" ifadelerini kullandı.
Maliye Bakanı Awat Şêx Cenab ise toplantıda şu bilgileri verdi,” Bağdat’taki toplantılarda maaşların ödenmesi konusunda, bakanlar olarak ortak bir fikrin oluşması için bir karara vardık. Şimdi de bu ortak fikir başbakanların önünde duruyor. Sadece maaşları değil gaz ve elektriği de konuştuk.”
Krizin geçmişi
Bağdat yönetimi’nin DAİŞ’le savaşı bahane ederek 2014’ün Mayıs ayında Kürdistan Bölge Yönetimi'ne anayasal hakkı olan Irak bütçesinin yüzde 17’lik payı ve Başûr’daki memur maaşlarını göndermemesi ardından Erbil yönetimi Irak merkezi hükümetinden bağımsız bir şekilde petrol ihraç etme kararı almıştı.
Dönemin Irak Başbakanı Nuri el-Maliki ile başlayan kriz, Haydar Abadi’nin başbakanlığı sürecinde de sürmüş ve 2017’deki Başûr’daki bağımsızlık referandumu ardından kriz doruk noktasına ulaşmıştı.
Daha sonra 2018’in Mart ayında yapılan ikili müzakerelerde sorunlar yeniden çözüme kavuşturulmuş ve Bağdat yönetimi, Erbil’in bütçe yapını göndererek Başûr’daki memurların maaşlarını ödemeye başlamıştı.
Abdulmehdi ile yeni bir anlaşma
İbadi'den sonra bağımsız Şii siyasetçi Adil Abdulmehdi'nin Ekim 2018'de Irak başbakanlığı görevine gelmesiyle her iki taraf arasındaki krizin çözümü için bir anlaşma yapılmıştı.
Bağdat ve Erbil arasında 25 Kasım 2019’da yapılan anlaşmaya göre, Kürdistan Bölge Yönetimi'nin, Ocak 2020'den itibaren ihraç ettiği günlük 250 bin varil petrolün gelirini Bağdat'a teslim etmesi gerekiyordu.
Irak Bakanlar Kurulu Genel Sekreteri Hamid el-Gızzi, Erbil’in aylık petrol ihracatından elde ettiği gelirlerin 250 bin varillik bölümün gelirini Irak Ulusal Petrol Şirketi’ne (Somo) ödemediğini iddia etti.
