Dünya Bankası, İran'ın bu yıl daha önceki beklentilere oranla çok daha kötü bir ekonomik gerileme yaşayabileceğini, bunun nedeninin, Amerika'nın, İran'ın ana gelir kaynağı olan petrol ihracatını yaptırımlar yoluyla büyük oranda kesmesi olduğu değerlendirmesinde bulundu.
Bankanın dün yayınladığı Küresel Ekonomik Öngörüler Raporu’na göre İran'ın gayrisafi milli hasılasının bu yıl yüzde dört buçuk oranında azalması bekleniyor. Oysa banka, 2019 yılı için İran'ın gayrisafi milli hasılasındaki daralmanın yüzde 3,6 oranında olacağını öngörüyordu.
Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü Araştırma Direktörü Patrick Clawson, Amerika'nın Sesi'ne yaptığı açıklamada, petrol sanayiinin İran ekonomisinin önemli bir parçası olduğunu, Amerika'nın yeni yaptırımları nedeniyle İran'ın petrol üretiminin azalacağının açıkça görüldüğünü belirtti.
Trump Yönetimi, 2 Mayıs'ta, ”azami baskı” kampanyası çerçevesinde İran'ın petrol ihracatına tek taraflı olarak tam yaptırım uygulamaya başlamıştı. Amerika, Kasım ayında, İran'dan petrol satın alan sekiz ülkeye altı ay boyunca ithalata devam edebilmeleri için yaptırım muafiyeti getirmiş, ancak daha sonra bu muafiyeti yenilemeyerek bu ülkelerden İran'dan aldıkları petrolü sıfıra indirmelerini istemişti.
Hanke: İran’da geniş kapsamlı yolsuzluklar var
Johns Hopkins Üniversitesi'nden iktisatçı Steve Hanke, Amerika'nın Sesi'ne, kötüleşen ekonomik gerilemeden İran'ın iç ekonomik meselelerinin de sorumlu olduğunu söyledi. Hanke, “İran’da geniş kapsamlı yolsuzluklar var. Ekonomik özgürlüğün kısıtlandığı, iş kurmanın zor olduğu bir ülke, çünkü İran'da serbest piyasa ekonomisi ya da liberal ekonomi yok,” dedi.
Küresel çaptaki yolsuzlukları izleyen Berlin'deki sivil toplum kuruluşu Uluslararası Şeffaflık Örgütü, İran'ı, 180 ülkenin yer aldığı Yolsuzluk Endeksi'nde 138'inci sıraya koydu.
İran ayrıca Washington'daki muhafazakar kamu politikaları enstitüsü Heritage Vakfı'nın Ekonomik Özgürlük Endeksi'nde 180 ülke arasında 155'inci sırada yer alıyor. Dünya Bankası'nın İş Yapma Kolaylığı Endeksi'ndeyse İran, 190 ülke arasında 128'inci.
Dünya Bankası'nın yeni raporu ayrıca İran'ın enflasyon oranının geçen yılın ortalarından bu yana yüzde 10'dan, bu yılın Nisan ayında yüzde 52'ye fırladığını yazıyor. İran para birimi riyal ise Amerika'nın yaptırımları yeniden devreye sokacağını açıkladığı Mayıs 2018'den buyana değer kaybetti. Bu da enflasyonun tırmanmasına yol açtı. Riyal’deki değer kaybına karşılık İran'daki karaborsa döviz piyasasında Amerikan dolarının değer kazanması, dolar bazlı ithalatın İran için daha pahalıya mal olmasına neden oldu.
Clawson: Para basması enflasyonunu yükselti
Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü Araştırma Direktörü Patrick Clawson, İran'da enflasyonun yüksek olmasının ana nedenlerinde birinin, İran'ın harcamaları finanse etmek için para basması olduğunu söylüyor. Uzman, ”İran hükümeti giderleri karşılamak için yeterince gelir elde edemiyor. O zaman da açığı kapatmak için bankacılık sisteminden borç alıyor, bu da enflasyonu körüklüyor,” diyor.
İran dışından İran'daki enflasyon oranını sık sık ölçen tek iktisatçı olduğunu belirten Johns Hopkins Üniversitesi uzmanı Profesör Steve Hanke ise dün yaptığı ölçüme göre İran'daki enflasyonun yüzde 113 oranında seyrettiğini, bunun da Dünya Bankası'nın yaptığı son ölçüme oranla çok daha yüksek olduğunu söylüyor.
Dünya Bankası'nın İran'ın gayri safi milli hasılasında yüzde dört buçukluk daralma tahminine kıyasla Uluslararası Para Fonu IMF'nin Nisan ayında yayınladığı rapora göre yüzde 6'lık düşüş kaydedileceği öngörüsü, daha iyimser bir tablo sergiliyor. Dünya Bankası ayrıca Amerikan yaptırımlarının etkisinin azalması ve enflasyonun istikrara kavuşmasıyla İran ekonomisinin gelecek yıl yeniden büyümeye başlayacağını tahmin ediyor. Buna göre İran'ın gayri safi milli hasılası, 2020 yılında yüzde 0,9 oranında artacak.
Steve Hanke ise İran'ın ekonomik performansı konusunda tahmin yürütmeyi reddediyor ve varsayıma dayalı olduğu için İran gibi ülkelere ilişkin öngörüde bulunmanın sorunlu olduğunu söylüyor.
