İran İslam Cumhuriyeti Devrim Muhafızları (Pasdaran) ile bağlantılı bir şirket ile Suriye rejimi arasında mobil telekomünikasyon operatörü kurulmasına yönelik yapılan anlaşma yürürlüğe giriyor. Anlaşmaya göre operatörün hisselerini Syriatel ve MTN Grup isimli şirketlerin alacağı ifade edilirken, taraflar arasında kontrat şartları ve hisseleri elde edecek resmi yetkililer ve iş adamlarının belirlenmesi noktasında son görüşmelerin yapıldığı belirtildi.
Anlaşma, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed’in kuzeni Rami Makhlouf’un şirketine yönelik yapılan bazı işlemlerin ardından yürürlüğe girdi.
Mobil operatör kurulması dışında da birçok anlaşma yapıldı
Suriye rejimi Başbakanı İmad Hamis 2017 yılının başında Tahran'ı ziyaret etti ve orada birtakım anlaşmalar imzaladı. Anlaşmada, Pasdaranların desteklediği İranlı bir şirketin Suriye’de üçüncü mobil telekomünikasyon ağı kurması, Suriye’de 99 yıl süreli fosfat yatırımı yapılması, tarımsal ve endüstriyel amaçlı arazilerin satın alınması, Akdeniz’de petrol limanı kurulması maddeleri yer alıyor. Moskova'nın müdahalesi ve kota anlaşmazlığı sebebiyle bu anlaşma son iki yıl içinde uygulanamadı. Ayrıca Rus tarafı Palmeira ve çevresinde fosfat yatırımı yapacak.
Suriye, 1,8 milyar ton ile dünyanın en büyük fosfat rezervlerinden birine sahiptir ve bu rezervlerin büyük bölümü Suriye’nin doğusunda yer alıyor. Bu rezervlerden elde edilen petrolün bir kısmı İran’a ihraç edilmektedir.
Şam ve Suriye’nin güneyindeki askeri operasyonların azalmasıyla birlikte, Şam ve Tahran’ın ekonomik ilişkilere yeni bir ivme kazandırdı. Suriye rejimi Başbakanı İmad Hamis ve İran rejimi Devlet Başkan Yardımcısı İshak Cihangiri’nin başkanlık ettikleri ortak komite toplantılarında birtakım anlaşmalara imza atıldı. Anlaşmalar, demiryolu sektörü, inşaat sektörü, kara para aklama, eğitim ve kültür gibi alanlarda yapıldı.
İran rejimi şirketlerine kolaylık
Şam yönetimi tarafından yapılan açıklamada, “Suriye’nin yeniden inşası için İran kamu ve özel şirketlerine kolaylık sağlanması iki taraf arasında imzalanan anlaşmaların ciddiyetini ortaya koyuyor. Ayrıca bugün yapılan anlaşmalar geçmişte yapılan anlaşmaların tamamlayıcısı niteliğindedir” ifadeleri kullanıldı.
İki taraf arasındaki "uzun vadeli" ekonomik iş birliği anlaşması, ikili ilişkiler için bir güvence anlamına geliyor. Anlaşmaların imzalanmasından haftalar sonra, Esed ve İran Dini Lideri Ali Hamaney, Tahran'da, sekiz yılın ardından ilk kez bir araya geldi.
İran rejimi ve Rusya’nın Suriye’deki çıkarları
Suriye rejimi Ulaştırma Bakanı Ali Hammoud, 25 Şubat'ta, Lazkiye Limanı Genel Müdürü’nden “hukukçular ve maliyecilerden” oluşan bir çalışma ekibinin oluşturulması ve istasyon yönetimi için taslak sözleşmenin hazırlanması konusunda İran rejimi tarafı ile görüşme çağrısı yaptı. Böylece istasyonun idaresi İran rejimine devredilecek. İran rejimi, borçlarını kapatma karşılığında Suriye’den Lazkiye Limanı’nın konteynır terminalini yönetme hakkını talep etti. Şam Yönetimi, son sekiz yılda aldığı maddi ve askeri destek sebebiyle İran rejimine borçlanmıştı. İran rejimi, Rus askeri üssü yakınlarındaki Tartus Limanı’nın işletilmesi için bir sözleşme imzalamış ve bu yolla Lazkiye Limanı’nı da devralmıştı. Bu sırada Moskova, Şam Uluslararası Havalimanı’nın işletilmesini devralmak için Suriye rejimi ile pazarlık halindeydi.
İran rejimi, Akdeniz’e açılmak için Lazkiye Limanı’nı almak istiyor
İran rejimi, 2011'den önce Tartus Limanı’nı askeri bir üs haline getirmeye çalışmıştı, ancak Moskova buna itiraz etti ve 2015 yılının sonunda Tarsus’a askeri müdahalede bulundu. S-400 ve S-300 füze sistemleri Moskova yönetimi tarafından Lazkiye'ye yerleştirildi. Moskova daha sonra Tarsus Limanı’nı genişletmeye karar verdi ve Şam yönetimi ile birtakım anlaşmalar imzaladı. Anlaşmalara göre Rusya’nın bölgedeki askeri varlığı Şam yönetimi tarafından tanınacak.
İran rejim yetkililerinin Suriye rejimine yaptığı anlaşma ile Tahran’ın Lazkiye Limanı’nı kullanarak Akdeniz üzerinden İran petrollerini uluslar arası pazara taşıyacağı belirtiliyor. İran rejimi, bu yolla ABD yaptırımlarının etkisini azaltmak istiyor.
Şam, Moskova ve Tahran ile yapılan anlaşmaların denge politikası çerçevesinde geldiğini belirtirken, MCA şirketi ile yapılan mobil telekomünikasyon ağı kurma projesi 2017 yılında askıya alınmıştı. Söz konusu projenin tekrar hayata geçirilmesine karar verildi.
İran-Suriye ortaklığında bir şirket kurulması fikri var. Şirket gelirinin bir kısmının İranlı iş adamlarına, bir kısmının Suriyeli iş adamları ve “Şehitler Fonu’na” geri kalan kısmının ise Suriye Telekomünikasyon kuruluşuna gideceği aktarıldı. Tahran tarafı, İran'daki telekomünikasyon tekelinin bir parçası olan MCI tarafından temsil edilecek. MCI’nın İran rejim Pasdaranları ile ilişkisi 2009 yılında başladı. MCI, 2009 yılında Suriye’de faaliyetlerini yürütebilmek için ruhsat almak istedi ancak Şam yönetimi bu isteği reddetmişti.
Tahran ve Moskova, Suriye’nin yeniden inşa edilmesi noktasında önemli bir görev üstleniyor. Tahran ve Moskova’nın verdiği destekle birlikte Şam yönetimi Suriye topraklarındaki hâkimiyet alanının oranını yüzde 15’den yüzde 62’ye çıkardı.
