Reuters, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (IAEA), İran İslam Cumhuriyeti'nin Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması (NPT) yükümlülüklerine uyumu hakkında güncellenmiş bir rapor yayınlayacağı ve bu raporda İran rejiminin yükümlülüklerini yerine getirmediğinin belirtileceğini duyurdu.
İran rejiminin IAEA nükleer gözlemcilerinin İran’da rejimin nükleer faaliyetlerinin incelenmesiyle ilgili Nisan ayından bu yana IAEA ile işbirliği yapmayı ret ettiği ve zaman kazanmak için işi sürüncemede bıraktığının hatırlatıldığı Reuters haberinde IAEA’nın Haziran ayında gerçekleştireceği üç aylık toplantısında İran rejiminin bu tutumuyla ilgili önemli bilgiler paylaşacağı ifade edildi.
IAEA, yıllarca İran rejiminden nükleer faaliyetlerinin askeri boyutuyla ilgili cevaplar istemesine karşın İran rejimi inandırıcı cevaplar vermemişti.
İsrail baskını ve belgelerin ele geçirilmesi
2018 yılında İsrail gizli servisinin İran rejiminin nükleer faaliyetlerini sürdürdüğü başkent Tahran’a yakın bir nükleer depoya baskın gerçekleştirip İran rejiminin nükleer faaliyetleri konusunda 55 bin civarında kağıt ve CD belgeyi ele geçirmesine kadar, İran rejiminin askeri nükleer faaliyetleri hakkında dünya çok fazla bir bilgiye sahip değildi.
İsrail, ele geçirdiği belgelerin yorumlanması zor, son derece teknik, Farsça dil arşiv materyallerinden oluşmasından dolayı bu arşivlerin önemli bölümlerini seçkin sivil toplum kuruluşları, medya kuruluşları ve akademilerle paylaştı. Bu belgelerle ilgili Bilim ve Uluslararası Güvenlik Enstitüsü'nden disiplinler arası bir ekibin özenli bir incelemesinden sonra uluslararası toplum, İran rejiminin nükleer silah programının ne derece ilerlediğine dair yeni bir fikir edindi.
Yakın zamana kadar IAEA'nın İran rejiminin arşiv materyalleri üzerine yürüttüğü araştırması durmuştu. IAEA, Mart ayına kadar İran rejiminin NPT uyumu ile ilgili konularda daha geniş ve yazılı bir rapor yayınlamadı. IAEA’nın yönetiminin değişmesi ve ABD gibi kilit üye devletlerden gelen yoğun baskı ardından IAEA tekrar İran rejiminin askeri nükleer faaliyetlerinin boyutunu ortaya çıkaracak bir çabaya yöneldi.
Başka bir depo bulundu
Bu çabalar ardından ajans, İran rejiminin nükleer silahlarla ilgili testler yapmak için nükleer malzeme ve ekipman bulundurduğu başka bir depo olan ve Turquz-Abad olarak bilinen bir yerin olduğunu öğrendi. Ancak zamanında hareket etmemesi İran rejiminin bu depodaki çalışma materyallerini başka bir yere taşımasına yol açtı.
IAEA ekibi aylar sonra Turquz-Abad’daki depoyu incelemek için ziyaret etmesine rağmen bu depoda hala İran rejiminin kapsamlı koruma taahhütlerinin belirgin bir ihlaline kanıt sayılabilecek kayıt dışı, rafine edilmiş uranyum parçacıklarını tespit etti.
