Aralarında Uluslararası Af Örgütü’nün de olduğu 22 uluslararası insan hakları kuruluşu, dünya liderlerine yazdıkları ortak bir mektupta, Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi'nin bir sonraki toplantısında İran İslam Cumhuriyeti’nin 2019’da gerçekleştirilen rejim karşıtı protesto gösterilerine karşı gerçekleştirdiği ağır insan hakları ihlallerini araştırmak için seçilmiş bir komitenin kurulması talebinde bulundu.
22 kuruluşun ortak mektubunda liderlere, Kasım 2019 protestoları sırasında ve sonrasında İran rejim güçleri tarafından göstericilere ve halka karşı işlenen ciddi insan hakları ihlallerinin cezasızlık ile geçiştirilmemesi için BM’nin 45’inci oturumunda İran rejiminin cezasızlık uygulamasını ele alma çağrısı yapıldı.
Mektupta İran rejiminin cezasızlık uygulamasına atıfta bulunularak, "İran rejiminin göstericilere ve halka karşı gerçekleştirdiği zulümlerin cezasızlıkla sonuçlanmasının İran rejim yetkililerini uluslararası hukuk kapsamındaki suçları ve diğer ciddi insan hakları ihlallerine devam etme konusunda cesaretlendireceği vurgulanarak, buna karşı harekete geçilmesi istendi.
Af Örgütü ve CHRI raporları
Mektup’ta, 2019’da İran ve Doğu Kürdistan’da (Rojhelat) rejime karşı gerçekleşen protesto gösterilerine karşı rejimin gösterdiği acımasız tepkiye dair Uluslararası Af Örgütü ve İran İnsan Hakları Merkezi’nin (CHRI) raporlarlı da yer aldı.
Uluslararası Af Örgütü raporlarında, rejim güçlerinin aralarında 12 ile 17 yaşları arasında 22 erkek çocuk ve 8 ila 12 yaşları arasında olduğu bildirilen bir kız da dahil olmak üzere 300'den fazla kişiyi öldürdüğü tespitleri yer alıyor. Raporlarda, kurbanların çoğunun başlarından veya gövdelerinden vurulduğu, rejim güçlerinin bu kişileri öldürmek için ateş ettiği belirtiliyor.
Raporlarda, protestolar sırasında ve sonrasında, rejim güçlerinin sivil kalabalıkları ayrım gözetmeksizin öldürücü silahlarla taradığı, aralarında kadınlar, çocuklar ve protestolarla ilgileri olmayan kişilerin de bulunduğu yüzlerce kişiyi katlettiği ifade ediliyor.
Af Örgütü raporlarına göre, tutukluların çoğu hapsedildi ve bilinmeyen yerlerde işkence gördü. Rejim polis güçleri, istihbarat ve diğer güçler ve de bazı cezaevi görevlileri tutuklulara karşı yaygın işkence ve diğer kötü muamelelere başvurdu. Bunlar arasında elektrik şoku, infaz, cinsel şiddet ve aşağılama gibi işkence yöntemlerinin yanı sıra dayak, kırbaç, askıya alma ve tutukluları uzun süre stres pozisyonlarına zorlama gibi fiziksel işkence yöntemleri kullanıldı.
Mektubun imzacılarından biri olan New York merkezli İran İnsan Hakları Merkezi’nin o döneme ait raporlarında ise protestolar sonrasında binlerce kişinin tutuklandığını, katledilen yüzlerce protestocunun yanı sıra binlercesinin de yaralandığı, ailelerin sessiz kalmaları konusunda tehdit edilerek korkutulduğu, yüzlerce kaybolma ve işkence haberlerinin yayınlandığı kaydedilmişti.
2019 protestoları
2019 Kasım ayında İran ve Rojhelat’ta başlayan rejim karşıtı protestolar kısa süre sonra 31 vilayetin 29’una ve 100 şehre yayılmıştı.
Protestoların başlamasından hemen sonra İslam Cumhuriyeti dini lideri Ali Hamaney'den gelen emrin ardından, Özel Birimlerle desteklenen rejim güçleri, Devrim Muhafızları (Pasdaran) ve sivil kıyafetli istihbarat unsurları devreye girerek silahsız göstericilere karşı katliamlar gerçekleştirilmeye başlanmıştı.
BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'ne (OHCHR) göre, rejim güçleri, silahsız protestoculara ve halka karşı, göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su dahil gerçek mühimmatlı silahlarla yasadışı güç kullandı. Yüzlerce kişi öldürüldü ve binlerce kişi tutuklandı.
