İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif sürpriz istifası, İran hükümeti ile şiddet yanlısı İran İslam rejimi üst düzey yetkililer arasında yaşanan çelişkileri ortaya çıkardı.
Bu klikler arasında diplomasi ve dış siyaset alanında çelişki ve çatışmalar giderek büyüyor.
Görev süresi boyunca Cevad Zarif' üzerinde bası ve kuşatma uygulayanlar arasında İran Devrim Muhafızları Ordusu (supay pasdaran) ve dişilerindeki en hassas sorunları illegal yürüten uzantılarıydı. Diğer anlamıyla pasdaran ordusu bölgesel her hangi bir ilişki kurma alanını Zarif'e bırakmamıştı. Ona sadece batı ülkeleriyle ilgilenme alanını bırakmıştı. İran'ın ta şah döneminden süregelen politikalarından olmalı ki Hamaney ve Ruhani'den de önce devlet üst düzey yetkililerden büyük istifa olayları tarihe geçti.
Mahmut Ahmedi Nejad sürecinde de görüldüğü gibi bazı hükümet yetkilileri direk görevden alındı.
Ahmedi Nejad, Dini Lider Ali Hama ney'in otoritesine isyan edercesine dönemin d İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Muttaki'yi bir diplomatik seyahatteyken görevden almıştı. Mutaki, Senegal'a vardığında onu karşılayan devlet sorumluları "sizi hangi sıfatla karşılayalım? Çünkü ülkeniz dış işler bakanlığından sizi almıştır" diye konuşmuşlardı. Muttaki'nin o zaman söyle yeldiği şey "Bu İslam kültürü ve diplomatik teamüllere uymuyor. Genel siyasal ilkelere de terstir" olmuştu.
1- Muhammed Musaddık'ın 1952'deki istifası
1952'de Vatan Cephesi Muhammed Musaddık liderliğinde seçimleri kazanmasından sonra, Şah Muhammed Rıza Pehlevi tarafından başbakan olarak atanmıştı. Musaddık savunma bakanını ve yüksek ordu kurmayını kendisinin belirlemesinin yasal bir hak olduğunu ısrarı Şah Muhammed tarafından ret edildi. Bunun üzerine Musaddık başbakanlık görevinden istifa etti. Şah hiç tereddüt etmeden istifayı kabul etti ve yerine kendisine yakınlığı ile bilinen Ahmet Kawam'ı atadı.
Yeni başbakan Musaddık'in başlattığı İran mazotunu millileştirme projelerini durdurmak için İngiltere ile yeniden görüşmelere başladı. Bu projenin durdurulması kendisi ile beraber büyük krizler doğurarak İran pazarında ciddi sıkıntılara neden oldu. Buna karşı başlayan gösterilerde 250 göstericinin öldürülmesiyle Şah Muhammed Rıza Pehlevi, Kawam'ı görevden alarak Musaddık'ı tekrar başbakan yaptı.
2- Mehdi Bazırgan-1980
Ayetullah Ruhullah Humeyni, diasporadan döndüğü ilk günlerinde, Mehdi Bazırgan'ı başbakan olarak atadı. O dönem İran Özgürlük Hareketi lideri olan Mehdi Bazırgan, bir İslam siyasetçisiydi. fakat İran'da İslami rejimin uygulamasıyla ilgili farklı görüşleri vardı.
İran Devrimi'nden sonra ilk başbakan olan Bazırgan görev sürecinde farklı engellerle karşılaştı. Özellikle de ABD konsolosluğuna yapılan saldırıdan sonra kendisi ve hükümeti de istifalarını bildirdiler. Bazırgan'a göre saldırganların İslam devleti tarafından savunulmasının doğru bir iş olmadığı gibi İran'ı da uluslar arası ve ABD ye karşı gurur duyulacak bir şey olmadığını düşünüyordu.
3- Abu Hasan Bin Sedr-1981
Bin Sedr, Humeyni ile birlikte Fransa'da diasporayı paylaşan yakın arkadaşlarından ve onunla beraber Tahran'a dönenlerdendi. 1980'deki birinci başkanlık seçimlerinde başbakan olarak seçilmişti. Bin Sedr, Halkın Mücahitlerine yakın biriydi. Hatta örgütün lideri Mesut Racavi ile beraber ikinci lider konumundaydı denilebilir. Halkın Mücahitleri ile din adamları arasındaki görüş farklılığı Bin Sedr'ı da etkiledi. O ülkesinin Irak ile olan savaşın sınırlandırılmasından yanaydı.
Bin Sedr'in Humeyni'ye gönderdiği bir mektupla içinde devrim meclisinin ve yargıç yetkisinin kaldırtması onun yerine ülkede var olan siyasi ve ekonomik krizlerden kurtarabilmek için yeni bir hükümet şekline gitme taleplerini belirtmesiyle çelişkileri giderek artmaya başladı. En sonunda Humeyni'nin kararıyla görevinden alındı. Silahlı güçleri Irak saldırılarına karşı koymamaya teşvikte bulunduğu gerekçesiyle ihanetle suçlandı. Ondan sonra kayıplara karışan Bin Sedr, Halkın Mücahitleri yardımıyla Paris'e kaçtı.
4- Ayetullah Hüseyin Ali Montazeri-1995
Ayetullah Hüseyin Ali Montazeri, Humeyni ile olan güçlü örenci hoca ilişkisi her zaman İran'ın iç devrim haberleri içinde en başta gelenlerdendi. Öyle ki bir ara Ayetullah Humeyni kendisinden sonra yerinde oturabilecek adam olarak belirlemeyi düşündü. Birlikte İran devletinin içinde bir sürü kurum oluşturdu.
Montazeri'ye yakın duranlar kurtuluş büronun idaresini alarak tüm dış gurup ve hareketlerin sorumluluğunu ele geçirdi.
Kontra İran skandalı ile Montazeri'nin İran rejimiyle ilişkileri çatlak verdi. Tahran-Washington antlaşmalarından hiç bir haberi olmayan Montazeri siyasi masayı başlarına devirme kararını aldı. Bunun ardından bürodaki yakınları Washington'a ajanlık yapmayla suçlandı. Montazeri bunun arkasından birilerinin parmağı olduğunu düşünüyordu. Bu yüzden çok sert 3 tane mektubu Humeyni ya yazarak, dini işlerin mollaların yetkilerinin sınırlandırılmasını talep etti.
Aradan çok zaman geçmedi Humeyni, onun istifasını vererek siyasi işlerden elini çekip hocalığa devam etmesi gerektiği cevabını verdi. Bunun üzerinde istifa edip Kuma hocalık yapmak üzere döndü. Ancak o eleştirilerine sürekli devam etti ve üç ciltlik eleştiri teorilerini yazdı.
5- Menuçehir Mutaky 2009
Mahmut Ahmedi Nejad'ın 2005'te cumhurbaşkanlığına seçilmesinden sonra Dini Lider Ali Hamaney kendisiyle yakınlığı ile bilinen Manuçehr Muttaki'yi İran Dışişleri Bakanlığına seçtirdi.
İran'ın geleneklerine göre İran cumhurbaşkanı seçildikten sonra ülkenin İslami lideri ile aralarında dışişleri bakanlığı da bulunan dört bakanı belirlemek için toplanması gerekir. Fakat Ahmedi Nejad'ın 2009 seçimlerinde tekrar seçilmesi ve seçim sonuçlarıyla oynandığı iddiaları üzerinde protesto olayların büyümesinden sonra Ahmedi Nejad, Mutaki'yi tekrar dışişleri bakanlığına atadı. Kendisi kliğine karşı hakaret yapıldığını düşünen Hamaney, Ahmadi Najad'a müdahale olarak Muttaki'yi Senegal'de diplomatik görevi başındayken görevden aldı.
Mutaki, Senegal'a vardığında onu karşılayan devlet sorumluları "sizi hangi sıfatla karşılayalım? Çünkü ülkeniz dış işler bakanlığından sizi almıştır" diye konuşmuşlardı. Muttaki'nin o zaman söyle yeldiği şey "Bu İslam kültürü ve diplomatik teamüllere uymuyor. Genel siyasal ilkelere de terstir" olmuştu.
Muttaki'nin yardımcısı olan Ali Akbar Salihi görevi alırken Muttaki törene çağırılmamıştı.
